Działalność strażnicza (społeczna kontrola)

Jedną z form przełamywania bierności obywatelskiej oraz brania odpowiedzialności za sprawy wykraczające poza wyłączne partykularne interesy jest również coraz częstsze podejmowanie działań zmierzających do zaangażowania obywateli i ich organizacji w czynności mające na celu kontrolę administracji publicznej. Tego typu kontrola jest określana pojęciem kontroli społecznej, nazywanej też kontrolą obywatelską i odnosi się do rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu przywołania przedstawicieli władzy i administracji publicznej do porządku, w sytuacjach, które uznaje za szkodliwe społecznie. W krajach o rozwiniętej tradycji demokratycznej funkcje takie pełnią m.in. niezależne organizacje pozarządowe, zwane organizacjami strażniczymi (watchdog organizations).

PRYZMAT jest organizacją mającą wieloletnie doświadczenie w realizacji działań strażniczych, które miały zarówno charakter lokalny, regionalny, jak i ogólnopolski. Główne pola dotychczasowej działalności kontrolnej: udział czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, prawo dostępu do informacji publicznej, konflikt interesu, realizacja obowiązków antykorupcyjnych przez osoby pełniące funkcje publiczne, polityka publiczna, współdziałanie organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego, działalność społecznych organów opiniodawczo-doradczych.

Wśród programów dotyczących społecznej kontroli, możemy wymienić m.in.: „Monitoring realizacji zasady jawności w administracji samorządowej województwa podlaskiego” – edycja I i II, „Monitoring zasad wyboru udziału czynnika społecznego w postępowaniu sądowym na obszarze właściwości Sądu Apelacyjnego w Białymstoku”, „Jawność i kompetencja” – monitoring jawności finansowej funkcjonariuszy publicznych 16 Urzędów Marszałkowskich w Polsce” (Europejski Fundusz Społeczny PO KL „Tworzenie i wdrażanie programów z zakresu społecznego nadzoru nad funkcjonowaniem administracji publicznej” Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego), „TAK przejrzystości życia publicznego!” oraz „Wyjść naprzeciw„ (Phare Środki Przejściowe 2004 „Zwiększenie świadomości społecznej oraz wzmocnienie roli organizacji pozarządowych w zakresie rzecznictwa i monitoringu”), „Jawność i kompetencja” i „Korupcja – wspólny problem. Nie narzekaj – działaj!”, „Miejsce dla każdego” (Unia Europejska w ramach Programu Transition Facility 2005/017-488.05.01.03 „Granty dla organizacji pozarządowych w celu intensyfikacji społecznych inicjatyw antykorupcyjnych”.

Nasze działania prowadzone są od wielu lat i uzyskiwały dotacje z programów Unii Europejskiej, Fundacji Batorego oraz z Local Government and Public Service Reform Initiative Opsen Society Institute na Węgrzech. Posiadamy także zasób ekspertów z doświadczeniem zawodowym i naukowym, którzy występują jako eksperci.

Wybrane raporty z prowadzonych działań strażniczych:

1. Jawność i kompetencja I. – 2008 r (pobierz raport)
• Analiza przepisów ustrojowych ustaw samorządowych oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej.
• Analiza orzecznictwa Samorządowych Kolegiów Odwoławczych w Białymstoku, Łomży i Suwałkach w zakresie realizacji prawa do informacji publicznej.
• Analiza orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku w zakresie spraw dotyczących dostępu do informacji publicznej.
• Monitoring formy wnioskowej realizacji prawa do informacji publicznej.
1. Badanie stopnia realizacji obowiązku wystąpienia do Krajowego Rejestru Karnego gdy chodzi o karalność osób zatrudnionych w urzędach samorządowych
2. Badanie zasad na jakich biura parlamentarne korzystają z lokali komunalnych
3. Badanie w zakresie uregulowania zasad ponoszenia kosztów udostępnienia informacji publicznej przez wnioskodawcę
• Analiza prawno-faktyczna stron Biuletynów Informacji Publicznej podlaskich jednostek samorządu terytorialnego.
• Monitoring obowiązku upublicznienia na stronach Biuletynów Informacji Publicznej jednostki składanych oświadczeń majątkowych wójta, burmistrza, prezydenta.

2. Jawność i kompetencja II – 2009 r (pobierz raport)
• Analiza przepisów ustrojowych ustaw samorządowych oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej
• Analiza orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku w zakresie spraw dotyczących dostępu do informacji publicznej
• Analiza orzecznictwa Samorządowych Kolegiów Odwoławczych w Białymstoku, Łomży i Suwałkach w zakresie realizacji prawa do informacji publicznej
• Monitoring obowiązku upublicznienia na stronach Biuletynów Informacji Publicznej jednostki składanych oświadczeń majątkowych wójta, burmistrza, prezydenta
• Monitoring formy wnioskowej realizacji prawa do informacji publicznej w podlaskich jednostkach samorządu terytorialnego
• Badanie w zakresie uregulowania zasad ponoszenia kosztów udostępniania informacji publicznej przez wnioskodawcę
• Konsultacje społeczne jako instytucja demokracji bezpośredniej
• Kodeksy etyczne pracowników samorządowych
• Skargi i wnioski jako narzędzie kontroli obywatelskiej
• Informacja o środowisku i jego ochronie – badanie stopnia realizacji obowiązku ustawowego wynikającego z ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko w województwie podlaskim.
• Analiza prawno-faktyczna stron Biuletynów Informacji Publicznej podlaskich jednostek samorządu terytorialnego

3. Jawność i kompetencja III -2010 r (pobierz raport)
• Raport z monitoringu realizacji obowiązku składania oświadczeń majątkowych przez funkcjonariuszy samorządowych szczebla województwa samorządowego w całej Polsce.

4. Jawność i kompetencja IV – 2011 r (pobierz raport)
• Raport z ponowionego monitoringu realizacji obowiązku składania oświadczeń majątkowych przez funkcjonariuszy samorządowych szczebla województwa samorządowego w całej Polsce.

5. Jawność i kompetencja V (pobierz raport)
• Ocena funkcjonowania i procesu wyboru ławników sądowych na przykładzie sądów Apelacji Białostockiej.
• Ramy prawne wyboru i funkcjonowania ławników w Polsce
• Ewolucja instytucji ławnika w Polsce
• Analiza wyników ankiet prezesów sądów w zakresie wyboru ławników, ich jakości pracy oraz funkcjonowania w ramach wymiaru sprawiedliwości
• Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w opiniach ławników
• Udział radnych w wyborze ławników oraz ocena ich udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
• Analiza prawno-faktyczna stron Biuletynów Informacji Publicznej jednostek samorządowych wybierających ławników pod kątem umieszczenia tam informacji o procedurze wyboru ławników.